Witamy w naszym narzędziu internetowym „Nauka wyciągnięta z szoku kulturowego w szkolnictwie wyższym”.  Narzędzie to powstało dla studentów, nauczycieli akademickich i innych pracowników instytucji szkolnictwa wyższego, którzy są w jakiś sposób związani z mobilnością międzynarodową: studentów, którzy planują mobilność międzynarodową lub z niej korzystają, oraz pracowników, którzy przyjmują studentów lub przygotowują ich do tego typu doświadczeń.  Można go używać jako samodzielnego narzędzia edukacyjnego bądź inspiracji do przygotowania warsztatów po przyjeździe lub przed wyjazdem dla studentów biorących udział w mobilności międzynarodowej.  Narzędzie zostało opracowane przez zespół projektu SOLVINC Erasmus+.

Szok kulturowy w szkolnictwie wyższym?

Dla wielu studentów pierwszego roku już same studia mogą stanowić szok kulturowy, zwłaszcza dla tych, których rodzice nie mają dyplomów studiów wyższych, jak również dla członków mniejszości kulturowych, studentów, którzy przyjechali z obszarów wiejskich do miasta itp. Mierzenie się z innym typem relacji między studentami a nauczycielami oraz innym podejściem do nauki, dyscypliny i wiedzy może stać się źródłem licznych niespodzianek i napięć.

Jako że każdy z nas może przeżyć szok kulturowy, zawężamy tu nieco to pojęcie i skupiamy się na szoku kulturowym będącym wynikiem międzynarodowej mobilności studentów, dla których różnice kulturowe nakładają się na wyzwania związane z mobilnością.

Po co zajmować się „szokiem kulturowym”?

Pojęcie „szoku kulturowego” w pierwszej chwili brzmi dość dramatycznie, a nawet możemy czuć się w obowiązku całkiem odrzucić to pojęcie, gdyż sugeruje, iż wyolbrzymiamy lub reifikujemy różnice kulturowe i obarczamy winą osoby o innym pochodzeniu kulturowym.  Z drugiej strony postrzegamy „szok kulturowy” lub podobne „zdarzenie krytyczne” w kategoriach szansy na naukę. Faktycznie, w przypadku spotkań osób o różnych kulturowych ramach odniesienia kontrast uwypukla deklaracje i wyobrażenia, które mogliśmy uznawać za „normalne” lub „naturalne”. Krótko mówiąc, szok kulturowy pomaga nam zwiększyć świadomość i pozbyć się iluzji neutralności i jednorodności kulturowej. Zdarzenia krytyczne mogą także uwidaczniać opresję i nierówności systemowe.  Pomagając zrozumieć swój wpływ na osoby, które je przeżywają, i zachęcając do poznawania ram odniesienia osób przejawiających różne formy uprzedzeń i dyskryminacji, zdarzenia krytyczne mogą mieć swój wkład w naszą walkę z nierównością.

Czego mogą nas nauczyć szoki kulturowe innych?

Najskuteczniejsze doświadczenie edukacyjne to analiza szoków kulturowych, których sami doświadczyliśmy.  Niemniej jednak możemy się także uczyć w oparciu o doświadczenia innych osób.  Po pierwsze dlatego, że być może przeżyliśmy podobne zdarzenia krytyczne, w ramach których takie same wartości kulturowe, normy czy deklaracje były kwestionowane i zagrożone. Po drugie, analizując zdarzenia krytyczne możemy ćwiczyć umysł w wyłapywaniu zasadniczego fałszu, jakoby normy, wartości i deklaracje narratorów różniły się od norm, wartości i deklaracji osób wywołujących szok. Żadne z nich nie są „prawdziwsze” ani „słuszniejsze”: zazwyczaj są to po prostu dwa różne sposoby postrzegania i porządkowania świata.  Ciekawości będącej próbą zrozumienia obu stron opowieści nie należy mylić z postawą skrajnego relatywizmu kulturowego ani podejściem liberalnym.  Wręcz przeciwnie, lepsze zrozumienie obu stron powinno pomagać w podejmowaniu stosownych kroków celem rozwiązania konfliktu. I co najważniejsze, metody tej nie należy używać jako usprawiedliwienia dla zgody na przejawy systemowej opresji, rasizmu i nierówności.

Czyje szoki kulturowe?

Zdarzenia zbierano pośród studentów i kadry następujących uczelni wyższych: Universidade do Porto, Społecznej Akademii Nauk, Johannes Gutenberg-Universität Mainz, Universität Wien oraz kilku uniwersytetów francuskich, których studenci lub kadra współpracowali z Elan Interculturel.

Jak używać narzędzia?

Każdy z obrazów to okno prezentujące konkretny temat, tzw. „obszar wrażliwy” w kontekście mobilności międzynarodowej w szkolnictwie wyższym.  Przechodząc przez wybrane drzwi, można zapoznać się z doświadczeniami szoku kulturowego opisanymi przez studentów i członków kadry uczelni.  Kliknięcie „Idź dalej” pozwala uzyskać dostęp do kontekstu teoretycznego danego obszaru wrażliwego.

Osoby zainteresowane mogą także przeszukiwać naszą bazę danych, korzystając z pól wyszukiwania w prawym górnym rogu.  Można wybrać zdarzenia zebrane w jednym z krajów partnerskich (Austrii, Francji, Niemczech, Polsce, Portugalii) lub zdarzenia, do których doszło w konkretnej sytuacji (na przykład, w trakcie sesji plenarnej, na stołówce itp.). Więcej informacji na temat zastosowanej przez nas metody można znaleźć w publikacji „Szok kulturowy w szkolnictwie wyższym”.